De opkomst van de zzp’ers

In de troonrede werd vorig jaar voor het eerst in de geschiedenis een paar keer gehint op de groep zzp’ers die dit land rijk is. En dat werd tijd. Het aantal zzp’ers, zelfstandigen zonder personeel, groeit hard. In de jaren tachtig introduceerde de Belastingdienst de term zzp’er. Eerst waren het vooral bouwvakkers die tijdelijke klussen deden. In 1988 waren het er 1600, een jaar later was dit aantal al verdubbeld. Nu zijn er bijna een miljoen zzp’ers. Binnenkort beslist het kabinet of het haar zzp-beleid wil wijzigen.

Nieuwsuur ging op zoek naar de oorsprong van de zelfstandige zonder personeel: hoe de zzp’er een probleem werd. In de studio discussiëren de Kamerleden Mei Li Vos van de PvdA en Steven van Weyenberg van D66 over de toekomst van de zzp’ers.

Onderzoek
PvdA en D66 staan lijnrecht tegenover elkaar als het gaat om wat de politiek moet met zzp’ers. Nieuwsuur ontdekte dat de oudste vermelding van de term ‘Zelfstandig Zonder Personeel’ uit 1967 kwam. De lezer vraagt het Nieuwsblad van het Noorden: “Ik werk als zelfstandige zonder personeel. Nu ben ik ziek geweest en ik mag ongeveer acht maanden niet werken, zodat ik dan ook niets verdien. Heb ik nu ook recht op een uitkering van een of andere instantie gedurende die periode? Mocht ik nooit meer mogen werken, heb ik dan ook ergens recht op?” Deze vraag uit 1967 is nog steeds actueel.

Op dit moment doen de ministeries van Sociale Zaken, Financiën en Economische Zaken een groot onderzoek naar de toekomst van de zzp, de resultaten daarvan worden rond Prinsjesdag verwacht. Moeten zzp’ers zich verplicht verzekeren tegen ziekte? Moet de zelfstandigenaftrek afgeschaft worden? Holt het sociale zekerheidsstelsel uit door de toename van zzp’ers die minder belasting betalen?

De zzp’er is vaak middel tot hoogopgeleid, man, autochtoon en tussen de 35-55 jaar. Het zijn vooral ambachtslieden, onderzoekers, ingenieurs, docenten, specialisten, verkopers, of werkzaam in de dienstverlening.

Boete
In 1991 ontstond er een probleem met zzp’ers inde bouw. Ina Kuiper zorgde met haar onderneming ‘De Vrije Arbeiders’ dat er honderden zzp’ers aan het werk kwamen in de bouw. Helaas was Kuiper haar tijd vooruit en kreeg ze een gigantische boete.

Een jaar later besteedde ook de Leeuwarder Courant aandacht aan haar dramatische verhaal. Kuiper vertelt over de glorietijden van haar onderneming: “Het begon ermee dat ik mijn werkloze man aan werk hielp. Maar op een gegeven moment waren zo’n beetje alle nationaliteiten aangesloten bij de Vrije Arbeiders. Deze zzp’ers van het eerste uur hebben meegewerkt aan de bouw van de Arena, en hele wijken in Amsterdam en Utrecht opgebouwd. Ik zorgde ervoor dat ze een goed salaris verdienden.”

Kuiper vindt het moeilijk om te zien dat zzp’ers nu soms voor een habbekrats werken. Uiteindelijk kreeg Kuiper problemen met GAK, de voorloper van het UWV, en moest zij ruim een miljoen gulden terug betalen. “Ik had jarenlang gillende nachtmerries.” Ook voor dit interview heeft ze slecht geslapen: “Als ik al die mappen zie met brieven en boetes dan denk ik: hoe heb ik het zolang vol kunnen houden?” Het verhaal van Kuiper laat zien dat al sinds de opkomst van de zzp’ers er problemen ontstonden.

Oorzaak
Een van de oorzaken van de stijging van zelfstandigen is dat bedrijven minder werknemers hebben. Het grootste bedrijf in de jaren zestig had zeven keer zoveel werknemers als het grootste bedrijf ter wereld van deze tijd, namelijk Apple. Ook besteden bedrijven steeds meer taken uit en neemt door de kenniseconomie het belang van flexibiliteit en innovatie toe.

Voor werkgevers zijn tegenwoordig de personeelskosten de grootste kostenpost. Jan Onderwater, eigenaar van JG Stukadoors, heeft zowel werknemers in dienst als zzp’ers. Voor hem zijn de kosten de belangrijkste reden om gebruik te maken van zzp’ers: “Een werknemer is door alle premies en verzekeringen per dag 100 euro duurder. En dan heb je ook nog het risico dat ik hem moet doorbetalen als hij ziek wordt. Gisteren is nog iemand door zijn enkel gegaan, die kan ik een paar dagen niet inzetten.”

De zzp’er die bij hem werkt, houdt van de vrijheid, maar spaart op dit moment niet voor zijn pensioen, want “de prijzen in de bouw zijn op dit moment zo laag”. De bouwvakker die in dienst is bij Onderwater vindt het daarentegen juist fijn dat hij werkzekerheid heeft.

Bron: NOS · 3/9/2015