De VAR is dood, leve het modelcontract
Dinsdag stemde de Eerste Kamer in met de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties. Zzp’ers kunnen opdrachtgevers voortaan niet meer vrijwaren van werknemerspremies, maar moeten hun zzp-schap bewijzen met door de Belastingdienst goedgekeurde modelovereenkomsten. Of de Belastingdienst de feitelijke werkrelatie achteraf toch niet als werknemerschap beoordeelt, is voortaan ongewis.
D66 en GroenLinks stemden tegen. Maar de twijfelaars van CDA en SP waren uiteindelijk voor. CDA-senator Marnix van Rij verklaarde zijn draai door te wijzen op de belangrijke toezegging die staatssecretaris van Financiën Eric Wiebes tijdens het debat had gedaan. Wiebes beloofde een expertpanel in te stellen, dat in de gaten zal houden of de Belastingdienst de modelovereenkomsten juist interpreteert. Een arbeidsjurist, een belastingdeskundige en ook zeker iemand uit de praktijk zouden in dit panel zitting moeten nemen. Samen kunnen zij beoordelen of de overheid het onderscheid tussen ondernemer en werknemer op de juiste wijze maakt.
Met dit panel tonen Wiebes en Van Rij aan wat er mis is op de arbeidsmarkt. Wat men met het panel en de modelcontacten eigenlijk probeert te doen is een kunstmatig onderscheid aanbrengen tussen gezagsgetrouwe zelfstandigen en ondernemende werknemers. De timmerman die zijn eigen hamer meebrengt is volgens de wet een rasondernemer, de timmerman die gereedschap van de ‘baas’ gebruikt een onmondige loonslaaf. Een tekstschrijver met twee opdrachtgevers kan voor zichzelf zorgen, één opdrachtgever minder en hij moet worden beschermd met cao’s en verplichte verzekeringen.
Met de voorbeeldcontracten leggen we dit schijnonderscheid straks juridisch vast, terwijl het expertpanel deze harde scheidslijn op dagbasis zal beheren en micromanagen. Maar al deze legalistische ijver zal de werkelijkheid niet veranderen: zzp’ers en werknemers doen vaak ongeveer hetzelfde werk.
Logisch, want de zzp’er is het slecht geformuleerde antwoord op de vraag om flexibiliteit op de arbeidsmarkt. Het is een ongenuanceerd, zwart-wit antwoord op een subtiele vraag. De markt vraagt: geef ons meer mogelijkheden om snel te schakelen, om in te spelen op veranderingen. Het Nederlandse antwoord luidt: geef zoveel mogelijk mensen een in beton gegoten vaste baan en leg er een zeer flexibele schil van zzp’ers omheen.
De politiek moet inzien dat het onderscheid tussen ondernemer en werknemer niet langer relevant is.
Sociale bescherming moet er zijn voor iedereen die niet zonder kan, werknemer en zzp’er, en voor de rest niet. Het relevante onderscheid voor arbeidsmarktbeleid is daarom tussen ‘zelfredzaam’ en ‘afhankelijk’. Volgens die as moet de arbeidsmarkt worden georganiseerd. Daar heb je geen voorbeeldcontract of expertpanel bij nodig.
Mathijs Bouman is macro-econoom.
Hele artikel · Bron: FD • 3/2/2016