Zzp-hausse dwingt Nederland tot actie

‘We moeten voorlopig aan alle kanten het ondernemerschap stimuleren’. Dat zegt Frank Heemskerk, op dat moment staatssecretaris van Economische Zaken, eind 2007 in het FD. De PvdA-bewindsman juicht dat hij ‘zelfstandigheid voluit wilde promoten en belemmeringen wegnemen’.

Ja, erkent Heemskerk er zitten ook risico’s aan een ongelimiteerde groei van het aantal zelfstandigheden. Zo vreest hij dat dan de solidariteit in de sociale zekerheid onder druk kan komen te staan. ‘Ik wil voorkomen dat zzp’ers in economisch bloeiende tijden dure uren schrijven en zich niet verzekeren, omdat zij denken: ach, ik ben jong en sterk. En dat ze bij een recessie weer een baan zoeken en wel meeprofiteren van de verzorgingsstaat. Ik ben tegen van twee walletjes eten.’

Zzp’ers vooral beneden modaal

Acht jaar later is het aantal zelfstandigen geëxplodeerd. Maar het idee dat het zelfstandig ondernemerschap vooral wordt uitgeoefend door jong, sterk, hip, happening en innovatief Nederland, is bij lange na niet uitgekomen. Sterker nog: de helft verdient minder dan € 25.500 op jaarbasis. Bepaald geen vetpot, als je bedenkt dat een modaal inkomen € 36.000 bedraagt. Zeker sinds de crisis is het inkomen van zelfstandigen gedaald en is de vrees van politiek Den Haag gegroeid dat velen door het ijs zakken.

Tegelijk is de ondermijning van het sociale stelsel er wel gekomen: belastingexperts wijzen er met regelmaat op dat een werknemer die € 20.000 verdient, onder meer AOW-premie afdraagt en belasting betaalt voor het onderwijs van zijn kinderen. Een zzp’er met hetzelfde inkomen is hiervan vrijgesteld. Toch heeft ook deze zelfstandige recht op het staatspensioen AOW en gaan zijn kinderen naar school.

Politieke zelfmoord

In het regeerakkoord van 2012 namen de coalitiepartners VVD en PvdA dan ook op dat ondernemersfaciliteiten, waaronder de zelfstandigen- en startersaftrek, op de schop moeten. Ze wilden ze per 2015 afschaffen, dan wel met €500 mln versoberen om de belastingheffing tussen werknemers en ondernemers weer in evenwicht te brengen.

Van die ambitie zijn de toch al impopulaire coalitiepartners inmiddels genezen. Het voortschrijdend inzicht is dat het politieke zelfmoord is om één miljoen zzp’ers van zich te vervreemden. Bovendien is het onverantwoord om het kleed vandaan te trekken onder een groep die voor een belangrijk deel zo kwetsbaar is dat ze vervalt tot de bijstand. Het dichten van de kloof tussen flex en vast vraagt om een bredere arbeidsmarktvisie, die ook recht doet aan de te hoge risico’s en kosten van het vaste contract.

Steeds meer flexwerkers

Om toch iets te doen aan de ongelijke fiscale behandeling tussen werknemers en zzp’ers, besloot het kabinet dan ook de lasten op arbeid dit jaar met € 5 mrd te verlagen. Ook de ontslagvergoedingen voor vaste werknemers zijn recent aan banden gelegd en ook draaien werkgevers vanwege de introductie van no-riskpolissen niet meer op voor loondoorbetaling bij ziekte als zij zwakke groepen in dienst nemen.

Het bleek een druppel op een gloeiende plaat. De verwachting is dat de flexibilisering op de arbeidsmarkt alleen maar verder zal toenemen. De nieuwe Wet Werk en Zekerheid was bedoeld het vaste contract dichterbij te brengen door minder flexcontracten toe te staan, maar lijkt eerder averechts te werken.

Hele artikel · Bron: FD · 9/1/2016