De druk op de gehandicaptenzorg neemt verder toe. Zorginstellingen melden al langer dat ze moeite hebben voldoende vaste medewerkers te vinden, maar steeds vaker klinkt ook dat het inzetten van zelfstandigen lastiger wordt door de scherpere toepassing van de Wet DBA. Voor zzp’ers in de zorg ontstaat daarmee een dubbel probleem: hoge vraag naar personeel, maar tegelijk strengere regels die hun inzet kunnen beperken.
Een tekort dat al jaren groeit
De gehandicaptenzorg kampt al jaren met een structureel tekort aan personeel. De oorzaken zijn bekend:
- uitstroom door vergrijzing;
- toenemende zorgzwaarte;
- de aanwas van nieuwe studenten in zorgopleidingen is onvoldoende;
- hoge werkdruk, waardoor medewerkers afhaken.
Waar instellingen vroeger vooral pieken moesten opvangen, merken ze nu dat structureel te weinig mensen beschikbaar zijn. Daardoor worden teams kwetsbaar, roosters krap en is het voor zorgaanbieders moeilijker om bij ziekte of vakantie de zorg veilig te organiseren.
Zzp’ers kunnen helpen – maar de speelruimte wordt kleiner
Traditioneel konden zzp’ers in de zorg in zulke situaties veel betekenen. Ze sprongen bij op drukke momenten, namen ad-hoc diensten over of brachten gespecialiseerde ervaring mee.
Maar sinds de overheid de handhaving rondom de Wet DBA opschroeft, worden zorginstellingen voorzichtiger. Veel bestuurders zijn bang dat langdurige, roostergebonden inzet wordt gezien als schijnzelfstandigheid.
Dat leidt tot drie merkbare effecten:
- Minder structurele inzet van zelfstandigen
Instellingen kiezen vaker voor tijdelijke contracten of uitzendkrachten, ook als zzp’ers beschikbaar zijn. - Meer terughoudendheid bij complexe zorgvragen
In de intensievere gehandicaptenzorg, waar continuïteit cruciaal is, durven organisaties minder vaak zzp’ers langdurig op dezelfde cliëntgroepen in te plannen. - Striktere eisen aan zelfstandigheid
Factureren per uur is niet genoeg: organisaties willen zelfstandigen die echt aantoonbaar als ondernemer werken, met keuzevrijheid, duidelijke opdrachtformulering en geen hiërarchische relatie.
Zorginstellingen moeten keuzes maken — en dat raakt cliënten én zelfstandigen
Voor instellingen die toch al kampen met een tekort, levert dit een onmogelijke rekensom op.
Ze moeten:
- voldoende vaste medewerkers vinden (die er niet zijn),
- voldoen aan de regels voor zelfstandigheid,
- én kwalitatieve zorg garanderen.
In dat spanningsveld vallen steeds vaker keuzes die effect hebben op cliënten, zoals:
- tijdelijke opnamestops,
- minder flexibiliteit in behandelaanbod,
- of het samenvoegen van groepen vanwege gebrek aan personeel.
Voor zzp’ers betekent dit dat zij soms minder gevraagd worden — niet omdat hun werk niet nodig is, maar omdat de juridische risico’s voor de zorginstelling te groot worden geacht.
Wat betekent dit voor zzp’ers in de gehandicaptenzorg?
Hoewel de vraag naar zorgprofessionals enorm is, moeten zelfstandigen rekening houden met een veranderend speelveld.
Belangrijke stappen voor zzp’ers:
1. Ondernemerschap strakker neerzetten
Zorginstellingen willen aantoonbare zelfstandigheid zien:
- meerdere opdrachtgevers;
- eigen planning en tarief;
- eigen materialen waar relevant;
- duidelijke opdrachtovereenkomsten.
2. Specialisatie wordt waardevoller
Zzp’ers met expertise in gedragsproblematiek, complexe zorg of crisisinterventie blijven gewild — mits de opdrachtvorm voldoet aan de wet.
3. Hybride constructies worden aantrekkelijker
Steeds meer professionals combineren:
- een kleine aanstelling in loondienst voor continuïteit,
- aangevuld met flexibele zzp-opdrachten elders.
Dit vermindert DBA-risico’s en geeft bestaanszekerheid.
4. Onderhandelen over opdrachtvorm in plaats van diensten
Instellingen zijn eerder bereid om zelfstandigen in te zetten voor:
- projecten,
- verbetertrajecten,
- individuele begeleiding,
- tijdelijke capaciteitsproblemen.
Minder voor klassieke “dienstroosters”.
Een structurele oplossing ligt niet bij zzp’ers alleen
Hoewel zelfstandigen een belangrijke rol spelen in de zorg, kunnen zij de oplopende personeelstekorten niet oplossen. De uitdaging is breder:
- arbeidsvoorwaarden moeten aantrekkelijker worden;
- werkdruk moet omlaag;
- opleidingen moeten meer studenten trekken;
- beleidsregels moeten realistisch aansluiten op de dagelijkse praktijk.
Zonder die verbeteringen zullen zowel instellingen als zzp’ers vast blijven lopen tussen wat nodig is en wat mag.
Conclusie
De gehandicaptenzorg bevindt zich in een complexe spagaat: de vraag naar personeel stijgt, maar de ruimte om zzp’ers flexibel in te zetten krimpt. Voor zelfstandigen is het daarom essentieel om hun ondernemerschap stevig neer te zetten én alert te blijven op hoe de DBA-regels zich ontwikkelen.
Wie als zzp’er weet in te spelen op specialisatie, projectmatige inzet en duidelijke opdrachtrelaties, blijft ook in deze krappe markt waardevol — maar vanzelfsprekend is het niet meer.
Redactie ZZP Nieuws publiceert dagelijks nieuws, duiding en updates voor zelfstandig ondernemers in Nederland. Lees meer over onze redactie.